Onveiligheid leidt tot stress. Stress leidt tot reacties waar je spijt van krijgt.

De 4 O’s van Onveiligheid en Ongemak

Onmacht/Onkunde

Het gevoel van niet in controle te zijn of niet te kunnen ingrijpen, kan een diep gevoel van onveiligheid veroorzaken. Dit kan zich uiten in situaties waar je je overweldigd voelt door taken op het werk of wanneer je geconfronteerd wordt met problemen die je vaardigheden te boven gaan.

Ontering/Ontkenning

Dit kan gaan om de ontkenning van je eigen capaciteiten door jezelf of door de ontkenning van je status of deskundigheid door anderen. Het niet erkend  of gewaardeerd worden van je vaardigheden kan leiden tot gevoelens van onzekerheid en onveiligheid. Bijvoorbeeld wanneer je werk of je bijdrage aan een project wordt genegeerd of geminimaliseerd. Feitelijk word je dan onteerd.

Onbekendheid/Onwetend

Onbekendheid met mensen, plaatsen, taken, of verwachtingen kan je ongemakkelijk en onveilig laten voelen. Dit manifesteert zich vaak wanneer je nieuwe uitdagingen aangaat zonder duidelijke richtlijnen, wat kan leiden tot angst en aarzeling.

Onvoorspelbaarheid/Onduidelijkheid

Wanneer je niet kunt anticiperen op wat er gaat gebeuren, of wanneer de informatie die je hebt onvolledig of dubbelzinnig is, kan dit leiden tot stress en angst. Dit is bijvoorbeeld het geval in relaties waarin de intenties of gevoelens van de ander onduidelijk zijn. Beter een duidelijke vijand dan een ambivalente vriend.

Onveiligheid leidt tot stressreacties.

Wanneer je je onveilig voelt, beschikt je lichaam over vier biologisch ingebouwde verdedigingsmechanismen om jezelf te beschermen. Het probleem ontstaat echter wanneer deze verdedigingsmechanismen op een ongepast moment of met een ongepaste intensiteit worden ingezet, waardoor het middel vaak erger is dan de kwaal.

Erger nog, je kunt reageren op een niet-bestaande dreiging omdat een persoon of situatie je doet denken aan een onveilige situatie uit je jeugd of een eerder ervaren onveilige situatie. Hieronder volgt een overzicht van je biologische stressreacties en de alledaagse uitingen van deze reacties.

De 4 V’s van Stressreacties op Onveiligheid

Vechten

Deze reactie drijft je om de confrontatie aan te gaan met de (veronderstelde) bron van je onveiligheid. Alledaagse uitingen hiervan zijn het aangaan van verhitte discussies, overmatig kritisch zijn, of de behoefte hebben om in competitieve situaties altijd te ‘winnen’. Het kan ook leiden tot pogingen om situaties of relaties te controleren om zo onzekerheden te minimaliseren. Werkverslaving, of “workaholism” hoort ook bij deze reactie.

Vluchten

Dit kan zich uiten in het actief vermijden van moeilijke gesprekken of sociale evenementen, belangrijke taken uitstellen, of je isoleren van vrienden of familie. Ontkenning van je problemen of het minimaliseren van de ernst ervan zijn ook vormen van vluchtgedrag.

Verstijven

In het gezicht van (overweldigende) onveiligheid kun je ‘bevriezen’, niet in staat om een beslissing te nemen of actie te ondernemen. Dit kan zich manifesteren in het compleet stilvallen tijdens een conflict, niet kunnen beslissen uit angst om de verkeerde keuze te maken, of niet opkomen voor je eigen behoeften in relaties of op het werk. Ook overmatig piekeren hoort bij deze reactie.

Vleien

Overmatig je best doen om anderen te behagen of goedkeuring te krijgen, is een vorm van vleien. Dit kan variëren van altijd ja zeggen, zelfs als dit ten koste gaat van je eigen behoeften, tot het gebruiken van complimenten als een manier om conflicten te vermijden of om iets gedaan te krijgen.

Zijn jouw stressreacties meestal constructief of destructief?

Elk van deze reacties kan zowel constructief als destructief zijn, afhankelijk van hoe en in welke intensiteit je deze inzet. 

Het bewustzijn van deze reacties kan je helpen om gezondere manieren te vinden om met stress en onveiligheid om te gaan. 

Door te herkennen wanneer je je onveilig voelt en door te begrijpen hoe je geneigd bent (automatisch) te reageren, kunnen je bewustere keuzes maken over hoe je met deze gevoelens omgaat en wat je (bewuste) reactie zal zijn.

Al jouw vier stressreacties zijn volkomen normaal

Het is belangrijk om te erkennen dat deze reacties natuurlijke, menselijke reacties zijn op onveiligheid. Want ze dienen als onze psychologische en emotionele verdedigingsmechanismen. 

Echter, door zelfreflectie en bewustwording kun je leren om je reacties te doseren en effectievere copingstrategieën te ontwikkelen. Dit kan leiden tot gezondere relaties, betere communicatie, en een groter gevoel van controle over je eigen welzijn.

In de praktijk betekent dit het ontwikkelen van vaardigheden zoals emotionele intelligentie, assertiviteit ten aanzien van je wensen, en het stellen van grenzen.

Het betekent ook het leren herkennen van triggers die je stressreacties activeren en het vinden van constructieve manieren om deze triggers te herkennen en je onbewuste stressreactie voor te zijn. 

Door deze bewustwording kun je een solide fundament leggen voor een relaxter en gelukkiger leven, zowel persoonlijk als professioneel.

Een gelukkiger leven begint altijd met bewustwording

De 4 O’s van onveiligheid en de 4 V’s van verdedigingsreactie bieden een raamwerk om je ervaringen van en je persoonlijke stressreacties op onveiligheid te begrijpen. 

Door je triggers en je onbewuste stressreacties te begrijpen en aan te pakken, kun je werken aan het opbouwen van nog meer veerkracht en het verbeteren van positieve en constructieve interacties met de wereld om je heen.